[224] 2. De Sünndagmorgen
»Wat is der Sünndagmorgens all to don!
Man mag sik kehrn un kanten as man will,
Noch jümmer is der'n Eck, wo man ni węn is.«
[225]So seggt en rasche Fru mit rode Backen
Un snackt mit Nawersch inne Stratendœr.
Int Snacken ult se gau en Spinnwipp dal
Un wischt de Sprossen an de Husdœrfinstern.
»De Jung, min Heinri, kunn mil wul al hölpen,
Doch spęlt un sitt de lewer bi sin Obbe,
De slapt tosam un gat tosam to Feld,
Dats Water op sin Mœl, de Ol vertreckt em,
De seggt, son Jung de mutt en Spaden hebbn,
De Bessen un de Ul is vœr de Frunslüd.
Ik do't ok lewer sülm, as dat'k em quäl,
He's doch je'n Kind, un kann so banni ficheln.
Nu sitt he al bi Obbe inne Stuv;
Ik weet ni, wat se makt, se sünd je still –«
Un darbi wis' se na de Stubendœr –
»Se lęs't je wul« – de Dœr stunn inne Knirr;
Se lang torügg un trock se'n bęten apen,
Un Nawersch keek vun achtern dœr de Ręz.
Dar seet de Ol, de Been vœrkrüz an Aben,
De Nachmütz keek man ęben ut den Lœhnstohl,
Un heel dat Bok, dat jüs de Sünn darop schin.
Sin Enkel stunn mit beide Arms opt Lœhnelsch
Un keek mit in un seeg em œwer de Schuller.
De Ol weer ganz verdeept un röhr de Lippen
Un jag de Flegen dann un wann vunt Bok;
Nieschirig folg de Jung dat mit de Ogen
Un mak den Hals so lank, as wull he't ęten.
De Sünnschin full em op sin blanke Back
Un spel as Gold em in de gęlen Haar.
So steit int Holt en Martjen bi en Stubben:
[226]Op beide fallt de Sünn un beide drömt,
Vun Lust un Glück de Een, vum Dod de Anner.
Dat weer ok ębn so ruhi as int Holt.
Man hör den Kater sagen ünnern Aben,
De Steilitsch wett sin Snawel anne Wiern
Un knapp de Korns un strei dat Sluf herum,
Steek denn den bunten Kopp herut ut Bur,
Un keek sik um so listi as en Hahn,
Denn dalwarts, trock sin Fingerhot herop
Un drunk un leet em falln un glup em na.
So stun un glup Fru Nawersch dœr de Ręz,
Na de Sit un na de, un na de Beiden,
Un na de Ecken, as en Conterlör,
Un na de Fotborrn mit den witten Sand,
Wo Heinri noch man kum en Spor in pett harr,
Un denn na't Finster na den blanken Disch.
De Moder stunn un lęs' ęr ant Gesich,
As spegel sik ęr ganze Freid darin,
Ęr ganze Staat, de Stuv mitsams ęr Heinri.
Se mark ok glik, wat Nawersch fragen wull:
»Min Mann is al to Feld un süht na't Land,
Ik lur all lang, he hett noch gar ni drunken.«
Denn ünnert Spegel damp de Kaffeekętel
Un blau un witte Tassen stunn' torech.
[227]Se snacken noch, do war dat buten lud:
En raschen, fasten Schritt un denn noch een,
En harre Stimm un Spręken keem der neger,
Man hör en Hund sik freiden un Gebell
Un darop trędn twee Mannslüd inne Dœr,
De een op Stęweln un mit Hot un Stock,
En breden Mann mit deepe Pockennarben,
De anner keem in Tüffeln mit en Pip.
»Gun Morgen, Hansohm! Krüschan büst du dar?
Kumm bald wedder, Nawersch! Gat man in!
De Kaffe wahrt al lang, du büst wul möd!«
Un darmit heel se wit de Dörnschdœr apen.
Grotvader trock de Brill wat inne Höch
Un gev den Jung dat Bok un sä gun Morgen,
Gev Hansohm ok de Hand un ok sin Sœn,
Un frag na dit un jenes wat der vœrfull.
Do damp de warme Kaffe inne Tassen,
Dat quickt en Möden na en sware Tour.
De Husfru schenk un Hansohm leet sik kragen,
Ok Obbe rück tum tweeten Mal to Disch;
Un as se drunken, seet de Jung un blœder
Wat nößen keem un wa de Sak wul bileep.
Sin Vader harr em dann un wann int Og,
Doch sä he nix un leet em still betęmn.
»De Kaffe deit Een gut, dat ward al kold!
De Winter is en Mann mit isern Fingern!
[228]Grotvader früsst all,« fangt do Hansohm an,
»Mi dünkt wi schulln man na Brunsilgen gan;
Se seggt, dar ęt se Wihnacht ripe Stickbein,
As wi Johanni, dat weer wat vœr Obbe,
Son nette Warms, as hier bi unse Hauarn,
Dar's nu je licht vun Hamborg hintorecken,
De Junges singt: Brunsilgen is nich weit.«
De Glaser reis't nu ok, seggt do de Sœn,
Mit Fru un Kind vunmorgens weg na Hamborg.
»Ja, ja,« seggt Hans, mi dünkt ik harr noch Lust,
»Weer blot man nich de grote Pohl dertwischen.
Se schrivt je vun Amerika, dats prächti,
De Ossen lopt der wild, man kann se fangn,
Een löppt der oft en Dutzend inne Schün,
Un Hasen sünd so tamm, man kann se gripen;
Un denn de Vageln, dat mutt prächti węn!
Ik mag so geern en wille braden Duv.«
Un darbi wisch he smerri um den Mund,
Un keek sik lusti ut sin lüttjen Ogen.
De Annern smustern, denn se kenn' em wul,
Un dat he geern en guden Braden eet,
Se nömn em wul Hans Maanschin vœr sin Backen.
Do seggt de Brede: »Hansohm, Spaß bi Sit,
Wull Obbe mit, ik wuss ni, wat ik dę,
Ik löv, man kann wat warrn gündsit dat Water;
[229]
Denn wat man hört, dat Meiste is doch gut,
Dat is der frier, nich so enk un ängstli,
Dar is noch Rum; wer will, de finnt sin Brot.«
»Ja Platz genog,« fallt Maanschin em int Wort,
»Des Morgens leggt man'n Ledder an sin Hus,
Wenn man een hett – en Hus – un nimt sin Kiker,
Un seggt sik denn gun Morgen mit sin Nawer.«
Snack Du man los! wat wahr is, blift ok wahr!
Dats hier so enk, man drängt sik een ant anner
Un snappt dat Brot sik redi vœr den Mund weg.
Dar's keen Geschäf, vun alle sünd to vęl,
Un Een sitt glik de Anner oppe Hacken.
Nimm man de Koplüd! alke Hus en Schild!
Man handelt rein mit Allns, sogar mit Blöm!
Un wenn man't rech betrach, mit Minschenkinner.
Un jümmer kumt wat Nies un noch wat Nies,
Vun Swęwelsticken an bet na de Stüern.
Man weet ni, wat man hett un wat dat weerth is,
Se kunn je noch mal opfinn', Gold to maken
Un Korn to buden op den Bœn int Hus.
Den Dünger halt se ut Amerika
Un arnt den schönsten Weten op de Heiloh.
Un jede Placken Eer un jede Krut,
Un jede Knaken söcht man un betahlt man –
Ik weet ni, wa dat rut schall mit de Tid.
Dat gährt un wöhlt vun ünnern bet na baben,
Dats All as een Getös', as in en Imkorf.
[230]Dats jüs ni häßli, un se nährt sik All,
Ik weet ni mal, wa't mœgli – Een vun Annern,
De All nix hebbt un dochen Allens mitmakt;
Un operklärter ward se, dats gewiss,
Un afpoleert bi all dat ewi Driben;
Ok is dat rech en drifti munter Lęben,
Vun Morgens fröh bet Abends lat to gang:
Doch ward mi't all to larmdi un to lud.
Een ward to Moth, as fahr man opt Carussel:
Wenn man ok still sitt, dreiht man doch herum,
Un endli löppt de Borrn Een ünnern Föten. –
Mi sünd de Lüd to happi un to hasti;
Mit stille Arbeit kumt keen Minsch mehr dœr,
De lüttste Natelhandel is nu bęter.
Wi ward am Enn' noch Juden mit enanner;
Wer arbeidn will, is redi blot Maschin.
Un doch is mi am glücklichsten to Moth,
Wenn'k Dag an Dag so rech de Glieder bruk,
De ganze Węk int Wirken un alleen,
Un as en Mœlenpęrd int sülwe Spor
Un Eenerlei, as Vœrjahrs bi den Törf.
Denn gat de Been un Arm ęrn egen Gank
Un de Gedanken still un sach ęrn annern,
De strid sik nie, dat Hart is so gesund,
Un dat Gewęten röhrt sik nich in Bossen.
Man weet, wat Rech un Plich is ahn to gruweln,
Un wat man schall un mutt, al wenn man opsteit,
Un Abends is man recht vun Harten möd,
[231]Dat Ęten smeckt, de Stunn de glid der hin,
Un mit de Sünn, so sachen op un dal,
Stiggt Een de Kraft un Lust un sackt to Rau,
Un mit de ganze Welt is man in Fręden;
Ik nöm mi dat de Seel- un Arbeitsruh.
Dit Ręken un Beręken un Belurn
Un Snack un Schachern is mi rech toweddern!
Ik löv, dats inne nie Welt ni nödi.
Dar kofft man sik sin lütten Placken Land
Un bud em an un süht sin Saken wassen
Un denkt: dat is de Lohn vœr sure Arbeit.
Denn hett man hier ok Sęgen op sin Feld,
So weet man kum, wovęl de Staat noch aftreckt;
Mit all de Stüern ward't je ümmer arger.
Un all de feinen Herrn mit Brill un Stock
Un Wętenschop un Hochdütsch un wat Anners –
Ik hör je oft int Weerthshus wat se snackt,
Dat Meiste is doch luter Klœneri;
Un dochen süht man jümmer eerst nan Rock
Un ward de Kęrl mitünner gar ni wis –
Nę, as ik segg, dat is ni uttoholn!
Ja, denn mœt wi je redi oppe Been,
Meent do de Dick un makt en breden Mund,
Un smökt, dat em de Damp de Kopp verstickt:
Du vœr de Friheit un ik vœr de Duben,
Un Heinri kann je Blöm un Nester söken.
[232]De Lüttje stunn al wedder achter Obbe
Un keek sin Vader stif na Mund un Ogen.
He war wat roth und lach, as Hans em anręd. –
Denn reis't man, seggt de Ol, ik reis' ni mit!
Man wesselt nich sin Heimat as sin Rock,
Ik kann ni lęben ahne Vaderland,
Un wer darhin geit – nę! de hett keen mehr.
Wa dur't mi nich de armen stackels Minschen,
De Noth un Hunger un de Adel wegdrift!
Ik weet noch as de Æwerelvschen keemn
Un de ut Holsten ut Lifegenschaf,
De weern je rein verdümmert as dat Veh,
Un so verschüchtert as de Schap opt Markt,
De schu'n sik vœr ęr lifli Vadersnam
Un kropen hier as Spitzbobn mank uns rum:
Wenn de darhin gat, ja, dat gęv ik to,
De hebbt ni Hus noch Klus' un Vaderland.
Doch hier op unsen lütten frien Placken
Kann dat, so Gott will, nie so gruli warrn:
Hier hebbt uns Olen vœr de Friheit blött,
Un darvun is de Marsch noch jümmer vull,
In jede Ader löppt en Dripp dervan,
So niedrig un so hoch, se hebbt em all,
Un de am meisten, de dat gar ni markt.
Dat is de Friheit, de der in uns stickt
As Slach un Art vun Vader un vun Moder.
De makt de Slechsten grof un œwerdadi
Un unse Besten grad un slich un rech.
[233]Dat anner is man Allens Snackeri,
Vun baben kumt de Knechschaf nich hendal,
Wenn wi man wüllt, de Fürsten künnt ni vęl.
Dat is mi jüs as mit de Relion:
De lett man sik ni gęben un ni nęhm,
De hett man jüs am meisten, wenn dat knippt.
Wa meent jüm, dat is ruhi achtert Weltmeer?
Dar drängt dat ok un drift un rift sik af,
Wo Fürsten fęhlt, dar drückt Verstand un Geld;
De Herrschaf is ni ut de Welt to bann',
So weni as de Furch vœr Gott den Herrn. –
In Gottes Namen reis't – ik ga ni mit!
En olen Stubben lett sik nich verplanten.
Ik will hier töben, bet min Stündlein kumt.
De Ole schütt de Kopp un fol de Hann'
Un wis' un keek mit blöde Ogn na Dœr:
Dar stunn min sęli Fru mit rode Backen
As Melk un Blot so frisch – wat weert en Diern! –
Sünnabnd vœr Pingsten – och vœr vęle Jahrn! –
Ik harr dat Hus vun Martin Peters kofft,
Wi keemn vun Hœgen rop dat to besehn,
Un gungn dar langs den Fotstig bi den Pohl,
De letzte Festdag schull uns Hochtid warrn:
Do stunn se hier tum eersten Mal in Dœr.
Se seeg sik um vun baben bet na nerrn,
[234]Un sä: dats also unse! gęv man Gott,
Dat wi hier blivt bet an uns sęli Enn'!
As se to Rau gung, stunn se hier as Lik,
Un langs den Fotstig gung ik achterna.
Un sœben Kinner heff ik dar hentlankbrocht.
Ik seeg de Drägers noch un jede Sark,
As gungn se all toglik – en lange Reeg –
Vun grot un lütt – min Krüschan is man nablębn.
– De's jüs so old as disse Esch vœrt Finster –
De grote hier – den plant ik as he keem;
De lütt is jünger, – ok de Sülwerpappel;
De Eek is vœr min Öllst – de wull ni wassen – –
Man blot de ol Kastanje weer hier al, –
Den Eschen hal ik sülm ut Norderwold.
Wa wasst se all! – as weern se ewi junk –
Wi Minschen kamt un gat as Blöm un Gras.
Dar hebbt min Kinner spęlt, de een na't anner,
Dar seten wi des Abends op de Grasbank
Un segen to, un unse Nawers keemn,
De jüngern mit to spęln, de oln to snacken,
Bet allens still weer, un de Wächter reep.
Dar warn wi mit enanner still un grau.
Wa menni Een, de dar as Jung herumdav,
Seet mit de Jahren ruhi bi uns Olen,
Un menni Jahr, wenn't wedder Summer war,
So feil dern witten Kopp in unse Reeg,
Bet mi't toletz doch gar to faken keem,
[235]Ik kunn mi mank de Annern nich mehr finn',
Un jümmer fremder warn mi de Gesichter,
Ok ward mi dat des Abends gar to kold,
Ik hol mi nu wat fröher inne Stuv,
Un kik dœrt Finster na min olen Böm.
Nę, nę, min olen Frünn', ik ga ni weg,
Jüm sünd mi blęben, as de annern gungn,
De letzten op den Platz vun all de annern, –
Ob ik se neegsten Vœrjahr wul noch grön seeg? – –
De Ole stütt de Hann' op beide Lœhnelsch
Un hęv de Rügg en bętjen ut den Stohl
Un keek mit blöde Ogen rut ut Finster.
Do fat de Lütt em sachen an sin Arm,
Un Krüschan neem sin Tass vun Mund un puß se,
As weer de Kaffe hitt – un sett se hin –
Un weer to höch, un greep de Ol sin Hand
Un lę de anner op de Jung sin Kopp:
– He harr sik wul wat Kaffe int Gesich pust,
Dar stunn' wück Drapens inne Pockennarben; –
Doch sä he nix un seeg de Ole an,
De Ole em, un denn sin Kindeskind.
So stunn' se dar, as weert en Klewerdree,
De sülwe Art un Snitt, de sülwe Slach,
Un doch so unlik as vun Harst tum Fröhjahr,
De stille witte Winter twischen Beide.
[236]Ok Hansohm hęv sik sachen inne Höch
Un stell sin Pip to Siden annen Stohl,
As stocken Damp un Witz em innen Mund.
Do hör de Ol sin Swigerdochter weenn,
He drück de Beiden lisen anne Sit,
Un seggt: Lat uns to Kark un lat uns będen,
Dat wi hier blivt bet an uns sęli Enn'.